Asansörde beklerken, otobüs durağında, bir arkadaşı beklerken ya da sadece can sıkıntısının en ufak bir fısıltısında… Elimiz neredeyse istemsizce telefona gider. Bu anlar artık boşluk veya düşünme zamanı değil, anında dijital bir uyaranla doldurulması gereken anlara dönüştü. Sürekli bir şeyler tüketmeden veya birileriyle etkileşimde bulunmadan sadece "olmak" giderek zorlaşıyor. Peki, bu sürekli bağlantı halinin bir anlığına kesilmesi, zihnimiz ve ruh halimiz üzerinde nasıl bir etki yaratırdı?
Araştırmanın Özeti
Castelo ve meslektaşlarının 2025 tarihli çalışması tam da bu soruyu araştırıyor: Akıllı telefonlardaki sürekli mobil internet bağlantısını kesmenin psikolojik işleyişimiz üzerindeki etkileri nelerdir? Araştırmada katılımcılardan telefonlarını tamamen bırakmaları istenmedi. Bunun yerine, özel bir uygulama ile iki hafta boyunca mobil internet erişimleri (Wi-Fi ve hücresel veri) engellendi; ancak telefon görüşmeleri ve SMS özellikleri kullanılabilir durumdaydı ve dizüstü bilgisayar gibi diğer cihazlardan internete erişim devam ediyordu. Bu iki haftalık müdahalenin; sürdürülebilir dikkat, zihin sağlığı ve öznel iyi oluş gibi üç temel alanda gözlemlenebilir iyileşmelerle ilişkili olduğu bulundu. Hatta araştırmacılar, dikkat üzerindeki bu olumlu etkinin, kişiyi 10 yaş daha genç birinin dikkat seviyesine getirmeye benzediğini ve zihin sağlığındaki iyileşmenin bazı antidepresanların meta-analitik etkisinden daha büyük olabildiğini belirtiyor.
Bu Çalışmadan Akılda Kalanlar:
1. Mesele Sadece Ekran Süresi Değil:
Castelo ve meslektaşlarının 2025 tarihli çalışması tam da bu soruyu araştırıyor: Akıllı telefonlardaki sürekli mobil internet bağlantısını kesmenin psikolojik işleyişimiz üzerindeki etkileri nelerdir? Araştırmada katılımcılardan telefonlarını tamamen bırakmaları istenmedi. Bunun yerine, özel bir uygulama ile iki hafta boyunca mobil internet erişimleri (Wi-Fi ve hücresel veri) engellendi; ancak telefon görüşmeleri ve SMS özellikleri kullanılabilir durumdaydı ve dizüstü bilgisayar gibi diğer cihazlardan internete erişim devam ediyordu. Bu iki haftalık müdahalenin; sürdürülebilir dikkat, zihin sağlığı ve öznel iyi oluş gibi üç temel alanda gözlemlenebilir iyileşmelerle ilişkili olduğu bulundu. Hatta araştırmacılar, dikkat üzerindeki bu olumlu etkinin, kişiyi 10 yaş daha genç birinin dikkat seviyesine getirmeye benzediğini ve zihin sağlığındaki iyileşmenin bazı antidepresanların meta-analitik etkisinden daha büyük olabildiğini belirtiyor.
Bu Çalışmadan Akılda Kalanlar:
1. Mesele Sadece Ekran Süresi Değil:
Çalışma, asıl sorunun ekranda geçirilen toplam süreden ziyade, "sürekli bağlantıda olma" halinin getirdiği sık zihinsel geçişler ve kesintiler olabileceğini düşündürüyor.
2. Dikkat Üzerindeki Etkiler:
2. Dikkat Üzerindeki Etkiler:
İki hafta gibi kısa bir süreliğine mobil internetin kısıtlanmasının bile, objektif olarak ölçülen sürdürülebilir dikkat becerilerinde iyileşmelerle ilişkili olduğu gözlemlendi.
3. Herkes İçin Tek Bir Reçete Yok:
3. Herkes İçin Tek Bir Reçete Yok:
Çalışmanın olumlu etkileri her katılımcı için aynı düzeyde değildi. İlginç bir şekilde, başlangıçta "gelişmeleri kaçırma korkusu" (FoMO) seviyesi daha yüksek olan katılımcıların, müdahaleden zihin sağlığı ve iyi oluş açısından daha fazla fayda gördüğü ortaya çıktı.
4. Boş Zamanın Değerlendirilmesi:
4. Boş Zamanın Değerlendirilmesi:
Bu iyileşmelerin ardındaki bir neden, katılımcıların kazandıkları zamanı nasıl kullandıklarıyla ilişkiliydi: yüz yüze sosyalleşmeye, egzersize ve doğada olmaya daha fazla vakit ayırdılar.
Peki Bu Ne Anlama Geliyor?
Bu bulgular, gündelik hayatımızdaki dijital alışkanlıklarımız hakkında düşünmek için bir kapı aralıyor. Sürekli bağlantı halinde olmanın bize neye mal olduğunu veya bu bağlantıyı ara sıra kesmenin ne gibi farkındalıklar yaratabileceğini hiç düşünüyor muyuz? Belki de asıl mesele, teknolojiyi tamamen bırakmak değil, onu ne zaman ve nasıl kullanacağımıza daha bilinçli karar vermektir. Bu küçük anlık kopuşlar, acaba bize ne kazandırabilir?
(Bu içerik bir tanı veya teşhis amacı taşımaz. Kamuya açık bilimsel araştırmaları gündelik dile çeviren kısa bir sohbet notudur.)
Spotify Daveti
Bu konuyu 7 dakikalık bir sohbet olarak Spotify’da dinleyebilirsiniz.
Peki Bu Ne Anlama Geliyor?
Bu bulgular, gündelik hayatımızdaki dijital alışkanlıklarımız hakkında düşünmek için bir kapı aralıyor. Sürekli bağlantı halinde olmanın bize neye mal olduğunu veya bu bağlantıyı ara sıra kesmenin ne gibi farkındalıklar yaratabileceğini hiç düşünüyor muyuz? Belki de asıl mesele, teknolojiyi tamamen bırakmak değil, onu ne zaman ve nasıl kullanacağımıza daha bilinçli karar vermektir. Bu küçük anlık kopuşlar, acaba bize ne kazandırabilir?
(Bu içerik bir tanı veya teşhis amacı taşımaz. Kamuya açık bilimsel araştırmaları gündelik dile çeviren kısa bir sohbet notudur.)
Spotify Daveti
Bu konuyu 7 dakikalık bir sohbet olarak Spotify’da dinleyebilirsiniz.
Kaynak :
Makale Başlığı: Blocking mobile internet on smartphones improves sustained attention, mental health, and subjective well-being
Yazarlar: Noah Castelo, Kostadin Kushlev, Adrian F. Ward, Michael Esterman, and Peter B. Reiner
Yayın / Yıl: PNAS Nexus / 2025
DOI: https://doi.org/10.1093/pnasnexus/pgaf017
Yorumlar
Yorum Gönder