Taslaklar klasöründe günlerdir bekleyen o e-posta. Üzerine defalarca düşünülen ama bir türlü atılamayan o ilk adım. Cevabını bildiğimizden emin olduğumuz anlarda bile kendimizi bir eylemin hemen öncesinde, adeta havada asılı kalmış gibi buluruz. Bu, karar verememekten çok, bir eylemin eşiğinde donup kalma hâlidir; zihnin bir sonraki adıma geçiş iznini vermediği o tuhaf duraklama anı.
Bu askıda kalmanın ardında çoğu zaman belirsizlikle kurduğumuz ilişki vardır. Modern dünyada bu durumu en sık tetikleyen etkenlerden biri seçenek fazlalığıdır (overchoice).
Alternatifler arttıkça, zihin netlik arayışına girer. Bu noktada iki temel özellik devreye girer: belirsizliğe ne kadar tahammül edebildiğimiz (tolerance for ambiguity) ve zihnin bir an önce kesin bir cevaba ulaşma isteği olan bilişsel kapanış ihtiyacı (need for cognitive closure).
Araştırmalar, belirsizlik karşısında hızlı bir kapanış arzusunun bazı durumlarda karar kalitesini düşürdüğünü gösteriyor. Hatta bu eğilimin, kabul edilmeyen tıp fakültesi adaylarında daha yüksek olduğu da bulunmuş. Seçenek fazlalığının yarattığı belirsizlik, netlik arayan zihin için tehdit edici hâle geldiğinde, düşünme süreci ilerlemek yerine kilitlenir ve aşırı analiz bir noktadan sonra eylemi tamamen askıya alır. Ortaya çıkan şey, doğru cevabı bulamamak değil; bulunan cevabı hayata geçirememektir.
Zihin genellikle bir cevaba ulaştığında onu hemen bir sonuca bağlamak ister. Peki ya eyleme geçemediğimiz bu anlar bir başarısızlık değil de bir duraklama ise?
Belki de zihinsel düğüm, aceleyle atılacak bir adımdan daha değerli bir içgörü barındırıyordur. Bazı cevaplar, bizi hemen bir yere götürmek zorunda değildir; bazen sadece bir süre bizimle kalmaları yeterlidir.
1) Application of Paralysis Analysis Syndrome in Customer Decision Making
(Müşteri Karar Vermede Analiz Felci Sendromunun Uygulanması)
Yazarlar: Rony Kurien; Anil Rao Paila; Asha Nagendra
Yayın: Procedia Economics and Finance
Yayın Tarihi: 2014
Makaleye Bağlantı (DOI): https://doi.org/10.1016/S2212-5671(14)00200-7
2) Is Consumer Overchoice a Reason for Decision Paralysis?
(Tüketicide Seçenek Fazlalığı Karar Felcine Neden Olur mu?)
Yazarlar: Adriana Manolică; Andreea-Sînziana Guță; Teodora Roman; Lorin Mircea Drăgan
Yayın: Sustainability (MDPI)
Yayın Tarihi: 24 Mayıs 2021
Makaleye Bağlantı (DOI): https://doi.org/10.3390/su13115920
3) Need for Cognitive Closure, Tolerance for Ambiguity, and Perfectionism in Medical School Applicants
(Tıp Fakültesi Adaylarında Bilişsel Kapanış İhtiyacı, Belirsizliğe Tahammül ve Mükemmeliyetçilik)
Yazarlar: Julia Gärtner; Lisa Bußenius; Sarah Prediger; Daniela Vogel; Sigrid Harendza
Yayın: BMC Medical Education
Yayın Tarihi: 2020
Makaleye Bağlantı (DOI): https://doi.org/10.1186/s12909-020-02043-2
4) Into the Unknown: A Review and Synthesis of Contemporary Models Involving Uncertainty
(Bilinmeyene Doğru: Belirsizliği İçeren Güncel Modellerin Derlemesi ve Sentezi)
Yazar: R. Nicholas Carleton
Yayın: Journal of Anxiety Disorders
Yayın Tarihi: 2016
Makaleye Bağlantı (DOI): https://doi.org/10.1016/j.janxdis.2016.02.007
Yorumlar
Yorum Gönder